Odra jako jedna z największych rzek Europy Środkowej określa w istotny sposób warunki krajobrazowe znacznych obszarów Polski, a także części Republiki Czeskiej oraz Niemiec. Stanowi ona środowisko życia dla wielu typowych gatunków roślin i zwierząt, których egzystencja zależy w dużym stopniu od stałości struktur oraz reżimu wodnego, jak również od wykorzystywania tego ekosystemu.

Ważnym składnikiem biocenozy Odry są gatunki bezkręgowców, zasiedlające dno rzeczne (makrozoobentos). Organizmy te z ekologicznego punktu widzenia odgrywają znaczącą rolę w ekosystemie rzeki, tzn. występują jako konsumenci materii organicznej opadającej na dno rzeczne, jako organizmy filtrujące lub jako zdobycz dla gatunków wyższych, np. ryb. Ponadto makrozoobentos spełnia funkcję doskonałego bioindykatora: z jednej strony brak określonych gatunków wskazuje na deficyty pod względem struktur lub jakości wody, z drugiej strony restytucja lub rozprzestrzenianie się wrażliwych gatunków dowodzi, iż pewne wymagania pod kątem biotopu znów są spełnione.

Poza tym makrozoobentos jest jednym z pięciu elementów biocenotycznych, które powinno się uwzględniać przy ocenie stanu ekologicznego, zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej UE (RDW). Najbardziej innowacyjne założenia tej dyrektywy, której celem jest osiągnięcie „dobrego” stanu ekologicznego wód powierzchniowych, polegają na całościowym ujęciu dorzeczy, z pominięciem granic politycznych i administracyjnych.

Niniejszy raport obejmuje przegląd makrozoobentosu Odry na obszarze od jej źródła w Górach Odrzańskich aż do Zalewu Szczecińskiego. Obok szczegółowego opisu oraz oceny fauny na różnych odcinkach Odry zawiera on również nowsze informacje na temat rozwoju biocenozy bentosowej, a także propozycje dotyczące poprawy struktury biotopu oraz jakości wody. Ponadto niniejsze opracowanie można traktować jako wytyczne do oceny stanu ekologicznego Odry.