Odra zalicza się do większych transgranicznych rzek w Europie i jest drugą co do wielkości rzeką w Polsce. Obszar jej dorzecza zajmuje 118 861 km2; w granicach Rzeczypospolitej Polskiej znajduje się 89,9% jego powierzchni, w granicach Republiki Czeskiej 5,4% i Republiki Federalnej Niemiec 4,7%. Na terytorium dorzecza zamieszkuje 15,4 mln mieszkańców: w granicach RP – 13 mln, RC – 1,4 mln i RFN – 1 mln. W dorzeczu Odry zlokalizowanych jest ok. 1800 punktowych źródeł zanieczyszczeń. Z 300 głównych źródeł zanieczyszczenia do wód dorzecza Odry odprowadzanych jest ok. 1700 mln m3/a ścieków, w tym 81,5% stanowią ścieki wytwarzane na terenach Polski, 13,7% w granicach Czech i 4,8% na terenach Niemiec.

Wprowadzane bezpośrednio i przez dopływy zanieczyszczenia sprawiają, że rzeka Odra na przeważającej długości swego biegu prowadzi wody nadmiernie zanieczyszczone, nienadające się do jakichkolwiek zastosowań gospodarczych. W górnym biegu wody Odry wykazują niedopuszczalne obciążenie związkami organicznymi, biogennymi i mineralnymi. Na środkowym i dolnym jej biegu o przydatności wód do celów gospodarczych decyduje głównie podwyższona zawartość fosforu i azotu.

Aktualny stan czystości wód Odry kształtuje się pod wpływem zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł obszarowych i zanieczyszczeń odprowadzanych ze źródeł punktowych o dotychczas niedostatecznie uporządkowanej gospodarce wodno−ściekowej.

Przywrócenie wodom Odry jakości zapewniającej możliwość ich wykorzystywania do celów komunalnych i gospodarczych wymaga podjęcia wspólnych działań przez państwa korzystające z zasobów wodnych tej rzeki. Współpraca na wodach granicznych Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Czeską i Republiką Federalną Niemiec ma swoją długoletnią historię. Jednak dopiero od 11 kwietnia 1996 roku, od dnia powołania Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem przez Ministrów Ochrony Środowiska Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Czeskiej i Republiki Federalnej Niemiec oraz Wspólnotę Europejską, datuje się intensywna działalność na rzecz poprawy jakości zasobów wodnych rzeki Odry.

Przedłożony „PROGRAM SZYBKIEGO DZIAŁANIA DLA OCHRONY RZEKI ODRY PRZED ZANIECZYSZCZENIEM” stanowi pierwszy, wspólnie opracowany dokument, który określa zakres działalności inwestycyjnej na lata 1997−2002, zmierzającej do przywrócenia równowagi ekosystemu rzek dorzecza Odry. „Program szybkiego działania...” stanowi pierwszy etap wspólnych działań, zmierzających do poprawy jakości zasobów wodnych rzeki Odry i jej dopływów oraz zmniejszenia niekorzystnego ich oddziaływania na wody Morza Bałtyckiego.

Dla osiągnięcia założonego celu i szybkiego uzyskania widocznej poprawy obecnego stanu „Program szybkiego działania...” obejmuje ograniczenie ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych przez główne ośrodki miejskie 5 P R O G R A M SZYBKIEGO DZIAŁANIA DLA OCHRONY RZEKI ODRY PRZED ZANIECZYSZCZENIEM i zakłady przemysłowe zlokalizowane w całym dorzeczu Odry. Programem zostały objęte obiekty komunalne o równoważnej liczbie mieszkańców RLM wyższej od 20000 i przemysłowe o ilości odprowadzanych ścieków wyższej od 1000 m3/d. W wyniku realizacji „Programu szybkiego działania...” oczekuje się znacznej poprawy jakości wód rzeki Odry, wyrażonej znaczącym zmniejszeniem zasięgu wód nadmiernie zanieczyszczonych na rzecz pojawienia się wód spełniających kryteria ich gospodarczego wykorzystywania.

Przedkładając niniejszy „Program szybkiego działania...”, dziękuję Ekspertom Grupy Roboczej 1 za wniesiony wkład w jego przygotowanie a współrealizującym Państwom pomyślnej jego realizacji.

RADOSŁAW GAWLIK
Przewodniczący
Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry
przed Zanieczyszczeniem